Ponad 66% gruntów jest wykorzystywanych do celów rolniczych lub ogrodniczych. Tereny leśne zajmują 11%, a miasta, drogi i rozproszone siedliska 10%. Pozostała część to przyroda lub wymienione obszary, takie jak jeziora, cieki wodne, wrzosowiska, wydmy i plaże. W ciągu ostatnich 40 lat powierzchnia użytków rolnych w Danii zmniejszyła się z 72% całkowitej powierzchni w 1960 r. do 62% w 2003 r. (1).
Powierzchnia upraw kukurydzy znacznie wzrosła z 0,4 % powierzchni użytków rolnych w 1980 r. do 4,4 % w roku 2003. Jest to częściowo spowodowane cieplejszym klimatem, który ułatwił uprawę kukurydzy. W latach 1980-2003 liczba gospodarstw rolnych spadła z 119 155 do 48 613. W tym samym okresie średnia wielkość gospodarstw rolnych wzrosła z 24 ha do 54 ha. Ten rozwój zmniejszył znaczenie rolnictwa jako źródła podstawowego zatrudnienia. Jednak w tym samym okresie zwiększyła się produkcja rolna, zarówno pod względem ilościowym, jak i wartościowym (1). Klaster rolniczy ma 25% udział w całkowitym eksporcie towarów w Danii (Danish Agriculture & Food Council Facts and Figures, ściągnięte z marca 2019).
W latach 1970-2003 pogłowie bydła spadło o 39%. Większość bydła to krowy mleczne. Ponieważ produkcja mleka pozostała w przybliżeniu niezmieniona przez cały ten okres, spadek pogłowia bydła wynika z wyższej wydajności na jedno zwierzę. W tym samym okresie pogłowie trzody chlewnej wzrosło o 55 %. Pogłowie owiec podwoiło się w stosunku do 1970 r., natomiast pogłowie drobiu jest obecnie mniej więcej takie samo jak w 1970 r. (1).
Korzyści wynikające ze zmian klimatu
Oczekuje się, że dłuższy okres wegetacyjny pozwoli na wprowadzenie nowych upraw i zwiększenie plonów, co oznacza większą wydajność w rolnictwie i potrzebę zwiększonego nawożenia (1).
Ocenia się, że dla duńskiego rolnictwa ogólne skutki są korzystne. Zmiany w praktyce uprawy mogą być wprowadzone w krótkim czasie, a produkcja ma rosnąć wraz ze wzrostem temperatury i stężenia CO2 (2,15,16).
Pomimo ekstremalnych upałów w lecie w Niemczech, Francji i Hiszpanii w 2003 r., gdzie zbiory w kilku miejscach spadły nawet o 30%, nie nastąpił ogólny spadek dochodów rolników, ponieważ wyższe ceny oznaczały lepsze zyski w krajach, które nie ucierpiały. W dłuższej perspektywie – w warunkach zmian klimatu – Dania ma korzystną pozycję na rynku wewnętrznym UE (2).
W przypadku Danii zmiana plonów w 2080 r., o której mowa w 1990 r., została oszacowana w oparciu o kilka kombinacji modeli i scenariuszy; wyniki wskazują na wzrost w przedziale od 5,3 % do 18,7 % (5).
Jednakże wyższe temperatury i wilgotność mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia szkodników i chorób roślin, co z kolei może doprowadzić do wzrostu zapotrzebowania na pestycydy. Jednocześnie zwiększona produkcja wymagałaby więcej składników odżywczych dla roślin, co w połączeniu z większymi opadami i wyższymi temperaturami gleby w zimie, a także nawadnianiem w lecie, zwiększyłoby ryzyko wymywania i spływu składników odżywczych. Wdrożenie ramowej dyrektywy wodnej UE przyczyni się do zapewnienia zarówno opłacalnego rolnictwa, jak i długoterminowej ochrony zasobów wodnych w przyszłym zmienionym klimacie (2).
Oczekuje się, że zmiany klimatyczne i zwiększona zawartość CO2 w atmosferze do 2050 r. zwiększą poziom plonów wielu upraw rolnych o 10-15%. Jednak prawdopodobnie wzrosną również koszty nawozów i pestycydów. Zwiększone plony mogą być również mniejsze niż oczekiwano w związku z koniecznością zwiększenia ograniczeń w stosowaniu nawozów i pestycydów w trosce o naturę i środowisko wodne. Mogą również istnieć ograniczenia w zakresie uprawy obszarów nisko położonych oraz nawadniania w suchym lecie, co zmniejszy korzyści na tych obszarach (2).Zwiększone opady zimą i podnoszenie się poziomu wody będą w niektórych miejscach powodować powodzie lub tak wysoki poziom wód gruntowych, że eksploatacja rolnicza może być trudna do utrzymania. Może to mieć miejsce wzdłuż wielu fiordów i cieków wodnych. Wyższe temperatury latem i dłuższe okresy suszy mogą zwiększyć potrzebę nawadniania gleb piaszczystych, co może mieć wpływ na przepływ w ciekach wodnych (15).
Ze względu na dużą niepewność i brak wiedzy na temat oczekiwanych skutków zmian klimatu dla wzajemnych relacji między rolnictwem a środowiskiem naturalnym, nie jest obecnie możliwe dokonanie społeczno-ekonomicznego obliczenia tych skutków. W związku z tym przed dokonaniem kwalifikowanych obliczeń ekonomicznych istnieje potrzeba ukierunkowanych wysiłków badawczych nad skutkami zmian klimatu dla rolnictwa i środowiska naturalnego (2).
Wpływ zmiany klimatu na dwa gatunki traw (tymotkę i życicę) oceniono w kilku miejscach w Europie Północnej (Islandia, Skandynawia, kraje bałtyckie) w scenariuszu bliskim przyszłości (2040-2065) w porównaniu z okresem bazowym 1960-1990. Dokonano tego w celu przeprowadzenia symulacji w oparciu o dużą liczbę globalnych modeli klimatycznych oraz scenariusz emisji A1B IPCC SRES. Zgodnie z tymi wynikami potencjalna wydajność trawy wzrośnie na całym badanym obszarze, głównie w wyniku wzrostu temperatury: 14% w przypadku terenów nawadnianych i 11% w przypadku terenów nienawadnianych. Przewidywana reakcja plonów była największa w lokalizacjach zachodnich. Przewidywano, że okres wegetacyjny rozpocznie się wcześniej w 2050 r. w porównaniu z okresem bazowym. Reakcja na plonowanie wykazała zachodnio-wschodni gradient geoklimatyczny, przy czym największa reakcja na plonowanie wystąpiła w lokalizacjach o klimacie morskim na zachodzie, a najmniejsza w lokalizacjach śródlądowych na wschodzie. Gradient ten był szczególnie widoczny w warunkach nienawadnianych ze względu na ogólnie większe opady w lokalizacjach zachodnich (17).
Wyższe stężenia CO2
W krótkiej perspektywie czasowej rosnące stężenie CO2 może stymulować fotosyntezę, prowadząc do wzrostu produkcji biomasy w uprawach C3 takich jak pszenica, jęczmień, żyto, ziemniak i ryż (15). Reakcja ta jest znacznie mniejsza w przypadku upraw C4 takich jak kukurydza. Korzyści te będą szczególnie widoczne w Europie Północnej. Jednak w miarę postępu zmian klimatu, ich negatywne skutki, takie jak częstsze zimowe powodzie, prawdopodobnie przeważą nad tymi korzyściami (12,13).
Światowy system żywnościowy w 2080 r.
Światowy system żywnościowy w XXI wieku został poddany ocenie w ramach różnych przyszłych scenariuszy dotyczących ludności, wzrostu gospodarczego i zmian klimatycznych, odpowiadając na pytania: jaki jest prawdopodobny wpływ zmian klimatycznych na światowe zasoby rolne? Jak można porównać wpływy klimatyczne z presją społeczno-gospodarczą w tym stuleciu? Gdzie i jak powstają istotne interakcje? Zdaniem autorów, po raz pierwszy zastosowano w pełni spójny, ujednolicony system danych i modelowania (14).
Dla krajów rozwiniętych w ramach wszystkich prognoz klimatycznych przewidywano zwiększenie w 2080 r. w stosunku do 1990 r. powierzchni gruntów nadających się do uprawy, głównie w Ameryce Północnej (40% wzrost w stosunku do 360 mln ha w obecnym klimacie bazowym); Europie Północnej (16% wzrost w stosunku do obecnych 45 mln ha); Federacji Rosyjskiej (64% wzrost w stosunku do 245 mln ha) oraz w Azji Wschodniej (10% wzrost w stosunku do 150 mln ha) (14).
Wyniki modelowe wskazują, że rolnictwo w krajach rozwiniętych jako grupa skorzysta na zmianach klimatycznych. PKB w rolnictwie wzrasta głównie w krajach byłego Związku Radzieckiego (do 23% w scenariuszu A2); podczas gdy tylko Europa Zachodnia traci PKB w rolnictwie, we wszystkich scenariuszach UMK. Wyniki modelowe wskazują na spadek PKB w rolnictwie w większości regionów rozwijających się, z wyjątkiem Ameryki Łacińskiej (14).
Zgodnie z tymi scenariuszami kraje rozwijające się staną się bardziej zależne od importu netto zbóż. Zmiany klimatu przyczynią się do zwiększenia tej zależności, zwiększając import netto zbóż w regionach rozwijających się o 10-40% zgodnie z prognozami klimatycznymi dotyczącymi UMK (14).
Podatności Europa – Zmiany klimatyczne nie są główną siłą napędową
Czynniki społeczno-gospodarcze i rozwój technologiczny
Zmiany klimatu są tylko jednym z wielu czynników, które będą kształtować rolnictwo i obszary wiejskie w następnych dziesięcioleciach.Czynniki społeczno-gospodarcze i rozwój technologiczny będą musiały być brane pod uwagę wraz ze zmianami rolno-klimatycznymi w celu określenia przyszłych tendencji w sektorze (4).
Z badań wynikało, że założenia społeczno-gospodarcze mają znacznie większy wpływ na wyniki scenariusza przyszłych zmian w produkcji rolnej i użytkowaniu gruntów niż scenariusze klimatyczne (6).
Oczekuje się, że liczba ludności Europy zmniejszy się o około 8% w okresie od 2000 do 2030 r. (7).
Scenariusze przyszłych zmian w rolnictwie w dużej mierze zależą od założeń dotyczących rozwoju technologicznego w zakresie przyszłego wykorzystania gruntów rolnych w Europie (6). Oszacowano, że zmiany w produktywności upraw żywności w Europie w latach 1961-1990 były najsilniej związane z rozwojem technologicznym, a skutki zmian klimatycznych były stosunkowo niewielkie. Szacuje się, że w okresie do 2080 r. wzrost wydajności upraw w Europie wyniósł od 25 % do 163 %, z czego od 20 % do 143 % wynika z rozwoju technologicznego, a od 5 do 20 % wynika ze zmian klimatycznych i nawożenia CO2. Sam wkład zmian klimatycznych wynosi około 1% (8).
Należy jednak zachować ostrożność, wyciągając zdecydowane wnioski z oczywistego braku wrażliwości użytkowania gruntów rolnych na zmiany klimatu. W skali regionalnej istnieją zwycięzcy i przegrani (pod względem zmian w plonach), jednak po zagregowaniu w skali całej Europy mają oni tendencję do wzajemnego anulowania się (6).
Przyszłe zmiany w użytkowaniu gruntów
Jeśli technologia będzie nadal rozwijać się w obecnym tempie, powierzchnia gruntów rolnych będzie musiała ulec znacznemu zmniejszeniu. Spadek taki nie nastąpi, jeżeli nastąpi odpowiednio duży wzrost popytu na towary rolne lub jeżeli podjęte zostaną decyzje polityczne mające na celu zmniejszenie wydajności upraw poprzez politykę zachęcającą do ekstensyfikacji lub zaakceptowanie powszechnej nadprodukcji (6).
W niektórych scenariuszach powierzchnia gruntów uprawnych i użytków zielonych (do produkcji żywności i błonnika) może zmniejszyć się nawet o 50% w stosunku do obecnych obszarów. Taki spadek obszarów produkcyjnych spowodowałby, że duża część Europy stałaby się nadwyżką w stosunku do zapotrzebowania na produkcję żywności i błonnika (6). W perspektywie krótkoterminowej (do 2030 r.) zmiany powierzchni gruntów rolnych mogą być niewielkie (9).
Chociaż trudno jest przewidzieć, w jaki sposób grunty te będą wykorzystywane w przyszłości, wydaje się, że dalsza ekspansja miejska, tereny rekreacyjne (np. do jazdy konnej) i użytkowanie gruntów leśnych prawdopodobnie pochłonęłyby przynajmniej część nadwyżki. Ponadto, chociaż w scenariuszach tych rozważano zastąpienie produkcji żywności produkcją energii, nadwyżki gruntów zapewniłyby dalsze możliwości uprawy roślin energetycznych (2).
Europa jest głównym producentem biodiesla, odpowiadającym za 90 % całkowitej światowej produkcji (10). In the Biofuels Progress Report (11), it is estimated that in 2020, the total area of arable land required for biofuel production will be between 7.6 million and 18.3 million hectares, equivalent to approximately 8% and 19% of total arable land respectively in 2005.
Powierzchnia gruntów rolnych w Europie zmniejszyła się już o około 13 % w ciągu 40 lat od 1960 r. (6).
Strategie adaptacyjne – Dania
Krótkoterminowa adaptacja może zoptymalizować produkcję w danych warunkach. Oczekuje się, że długoterminowa adaptacja będzie obejmować zmiany w strukturze rolnictwa, technologii i użytkowaniu gruntów, systemach nawadniania itp. oraz rozwój i adaptację nowych gatunków i rodzajów upraw (15).
Strategie adaptacyjne – Światowy system żywnościowy w 2080 r.
Światowy system żywnościowy w XXI wieku został oceniony w różnych scenariuszach dotyczących ludności, wzrostu gospodarczego i zmian klimatu. Wyniki sugerują, że rozwój społeczno-gospodarczy w tym stuleciu znacznie zmieni produkcję, handel, dystrybucję i konsumpcję produktów żywnościowych na świecie, w wyniku wzrostu liczby ludności, wzrostu gospodarczego i zmian diety w krajach rozwijających się. Zmiany klimatyczne dodatkowo zmodyfikują działalność rolniczą, prawdopodobnie zwiększając różnice pomiędzy krajami rozwijającymi się a rozwiniętymi.Strategie adaptacyjne, zarówno w gospodarstwie rolnym, jak i za pośrednictwem mechanizmów rynkowych, w istotny sposób przyczynią się do ograniczenia dotkliwości skutków (14).
Na poziomie globalnym wyniki symulacji wskazują jedynie na niewielkie zmiany procentowe w stosunku do bazowego przypadku referencyjnego w odniesieniu do produkcji zbóż. Sugeruje się, że dwa poziomy adaptacji rozważane w symulacjach, tj. autonomiczna adaptacja na poziomie pola, takie jak zmiana kalendarzy upraw i systemów upraw w zależności od klimatu, oraz dostosowania rynkowe zarówno na poziomie regionalnym (redystrybucja kapitału, siły roboczej i gruntów), jak i globalnym (handel), mogą z powodzeniem zostać połączone w celu ograniczenia w przeciwnym razie większych negatywnych skutków (14).
Dodatkowe presje związane ze zmianami klimatu mogą jednak wynikać ze zmian w częstotliwości występowania ekstremalnych zjawisk opadowych, takich jak powodzie i susze, co może zmniejszyć zdolność krajów do przystosowania się, szczególnie w ubogich regionach tropikalnych (14).
Szukasz profesjonalnych przewozów do Danii?
Sprawdź: